Monday, November 16, 2009

ह.भ.प. बबनरावांना ‘मोह’ अनावर !

दि. १६ नोव्हेंबर २००९ च्या लोकसत्ता मध्ये प्रकाशित झालेली बातमी

नाशिक, १५ नोव्हेंबर / विशेष प्रतिनिधी
राष्ट्रवादी काँग्रेसचे नेते अन् कीर्तनकार ह.भ.प. बबनराव पाचपुते यांनी आदिवासी विकास खात्याचा कार्यभार सांभाळल्यानंतर शंभर दिवसाच्या ‘टारगेट’मध्ये अगदी सुरुवातीलाच ‘मोह’ अनावर झाला अन् उसाच्या कंट्री लिकरपेक्षा मोहाच्या फुलापासून तयार केल्या जाणाऱ्या दारूला ‘हर्बल लिकर’ म्हणून बाजारात आणण्याचा निर्णय घेवून टाकला आहे. तसा मनोदय या महोदयांनी नाशिक मुक्कामी अलीकडेच व्यक्त केल्यामुळे आता द्राक्ष वाइनरींच्या धर्तीवर आदिवासी भागातही ठिकठिकाणी मोहाची दारु उत्पादीत करणारे प्रकल्प मोठय़ा प्रमाणात सुरु होऊ शकतील अशी चिन्हे आहेत.
मोहाच्या फुलापासून मद्यनिर्मितीची प्रक्रिया आदिवासीबहुल पट्टय़ातील वाडय़ापाडय़ावर पूर्वीपासून केली जाते. आदिवासी पारंपरिकतेचे एक अंग म्हणूनही त्याकडे पाहिले गेले. आयुर्वेदामध्येही या फुलाला स्थान आहे. तथापि, हा विषय अनादीकालापासून दुर्लक्षित राहिला. मोहाच्या फुलापासून दारु गाळण्याला शासन मान्यता दिली तर हाच व्यवसाय पुढे हर्बल लिकर म्हणून नावारुपास येऊ शकतो. परिणामी आदिवासींना एक हक्काचा आर्थिकस्त्रोत उपलब्ध होऊ शकेल. त्यातूनच मग त्यांच्या राहणीमानाचा स्तरही उंचावेल अशी बबनरावांची धारणा आहे. आजघडीला राज्यातील जंगलात ४ कोटी ३५ लाख मोहाची झाडे आहेत. हा व्यवसाय अतिशय शास्त्रशुद्धरितीने व्हावा म्हणून प्रयत्न करण्याचा निर्धार त्यांनी व्यक्त केला. त्यानुसार आदिवासींना ही फुले वेचता यावीत, त्याची साफसफाई व्यवस्थित करता यावी म्हणून व्यापक प्रमाणात नेट (जाळी) वाटपाचा कार्यक्रम हाती घेण्यात येणार असल्याचेही बबनरावांनी जाहीर केले. उसाच्या मळीपासून मद्यनिर्मिती, द्राक्षांपासून वाइन, बियांपासून ऑईल निर्मिती याच धर्तीवर मोहाच्या फुलापासून ‘हर्बल लिकर’ची निर्मिती असा हा उद्योग असल्याचेही ते सांगण्यास विसरले नाहीत.
पक्ष नेत्यांनी बबनरावांनावर टाकलेली आदिवासी विकास खात्याची जबाबदारी त्यांनी नाखुषीनेच स्वीकारल्याचे एव्हाना प्रश्नरंभीच उघड झाले होते. परंतु गेल्या मंत्रिमंडळात वन खात्याचा कारभार हाकताना त्यांचा जंगलातील आदिवासी समाज अन् पर्यायाने याच जंगलात वाढणाऱ्या मोहाच्या झाडांचाही जवळून संबंध आला असणार. ज्या आदिवासी नेत्यांनी आजवर या खात्याची धुरा वाहिली, त्यापैकी जवळपास कोणीच मोहाच्या झाडांची संख्या किती, त्यापासून किती फुले पडतात, त्या फुलांपासून किती दारु गाळली जाऊ शकते, झाडाच्या बुंद्याचा घेर किती असला म्हणजे त्यावर फुलांचे प्रमाण कसे असते आणि सर्वात महत्वाचे म्हणजे उकळून तयार होणारी लिकर अन् सडून तयार केलेली वाइन यातील फरक या अगदी बारीकसारीक मुद्यांचा उहापोह एवढा जाहीरपणे केल्याचे ऐकिवात नाही. पण, कीर्तनकार बबनरावांनी मोहाची तपशीलवार माहिती खात्याचा कारभार सांभाळण्याआधीच करून घेतल्याचे त्यांच्या कथनावरून स्पष्ट होते. साधारणपणे मद्यपी वर्गामध्ये खंबा, बाटली, चपटी हे शब्दप्रयोग सर्रास ऐकावयास मिळतात. एका खंब्यात साडे सातशे मिलिलीटर, चपटीमध्ये किती याप्रमाणे एक किलो मोह फुलापासून साधारणत: साडे तीनशे मिलिलीटर दारु पडू शकते अन् त्यात पाणी घातले की हेच प्रमाण खंब्यापर्यंत जावू शकते हा सारा हिशेबही बबनरावांनी अत्यंत मनमोकळेपणाने मांडून टाकला. बबनरावांनी एवढय़ा सगळ्या गोष्टींवर एखाद्या जाणकाराप्रमाणे भाष्य केले. पण, आपण अन् आपले कुटुंबीय वारकरी वा माळकरी असल्यामुळे त्याच्याशी आपला दुरान्वयानेही संबंध येत नाही. राजकारणात इतकी वर्षे राहून देखील आपला दारु, सिगारेट, बिडी ना काडी याला हात लावला नाही. त्यामुळे धरलीच नाही, तर सोडणार कुठे, अशी कबुलीही ते बोलण्याच्या ओघात हसत हसत देते झाले.

1 comment:

  1. i wish to study the policy document on this. kindly make it available. my email id is kris1602@gmail.com.

    ReplyDelete